Don Richard Riso, Russ Hudson ,,Enneagram a typy osobowości"
GŁÓWNE PODTYPY JEDYNKI
Jedynka ze skrzydłem Dziewiątki: Idealista
U ludzi prezentujących ten typ osobowości idealizm Jedynek jest zawyżony i wzmocniony poprzez obecność skrzydła Dziewiątki. Oba typy składowe wykazują dystans wobec otoczenia: Jedynka z racji swoich ideałów, natomiast Dziewiątka na skutek swoich skłonności do wiązania się raczej z idealizacjami ludzi niż z nimi samymi. W wyniku tego Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki są nieco zdystansowane do ludzi, a także bardziej bezosobowe i skłonne do intelektualizacji niż Jedynki ze skrzydłem Dwójki. Jedynka i Dziewiątka są nieco skonfliktowane, gdyż ta pierwsza pragnie wywołać zmiany, podczas gdy druga woli ich unikać. Z drugiej strony oba typy mają nastawienie idealistyczne oraz przeciwstawiają się wpływowi innych. Dodatkowo podtyp ten wykazuje silną do dystansowania się i oceny kultury z zewnątrz. Z racji swojego zdystansowania i skłonności do logicznego myślenia Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki często bywają mylone z Piątkami. Wśród znanych ludzi należących do tego podtypu znajdują się: Al Gore, Sandra Day O'Connor, Michael Dukakis, Carl Sagan, dr Joyce Brothers, Katharine Hepburn, George Harrison, George F. Will, Noam Chomsky, Eric Severeid, William F. Buckley, Jeane J. Kirkpatrick, C.S. Lewis, Thomas Jefferson, Cotton Mather, św. Ignacy Loyola i postać oficera Spocka z serialu "Star Trek".
Kiedy są zdrowe, Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki wykazują niezwykłą obiektywność i umiarkowanie w swoich sądach i układach z innymi, jako że w ich interesie leży brak emocjonalnego zaangażowania. Są kulturalne w każdym tego słowa znaczeniu i często wykazują erudycję oraz uczony charakter (choć nie zawsze idzie on w parze z faktyczną wiedzą). Osoby takie okazują również duchową, mistyczną stronę i bardziej niż ludźmi zainteresowane są przyrodą, sztuką i zwierzętami. Emocje tych osób są nieco stłumione, ale one same często są bardzo hojne i lojalne jako przyjaciele. Jak wszystkie Jedynki, starają się świecić przykładem, przekazując wszystkim wokół wiedzę na temat swoich ideałów, choć skrzydło Dziewiątki nadaje temu działaniu delikatność nieobecną w skrzydle Dwójki. Osoby takie są często utalentowanymi mówcami i pisarzami, którzy wykorzystują swoje zdolności do skierowania uwagi innych na bolączki szerszej społeczności.
Przeciętne osoby tego należące do tego podtypu aktywnie walczą o swoje poglądy, choć mają wątpliwości, czy ludzie faktycznie wysłuchają ich nauk i poprawią swoje działanie. Ludzie tacy są także są bardziej idealistyczni i ze względu na skrzydło Dziewiątki mniej skłonni do angażowania się w politykę oraz wprowadzanie w życie ideałów, w które wierzą. Choć mają wyższy niż przeciętnie zmysł publicznej odpowiedzialności, ich tendencje do wycofywania się mogą zostać zrozumiane jako skłonności elitarystyczne. Bezosobowość Jedynek i typowy dla Dziewiątek brak kontaktu sprawiają, że osoby takie opierają się głównie na spostrzeżeniach abstrakcyjnych, usuwając ze swojego zachowania wszystko, co osobiste. Ich emocje są mocno wyparte, one same zaś wykazują małe zainteresowanie, a czasami wręcz unikają wszystkiego, co jest związane z ludzką naturą i ludzkimi motywacjami. Charakterystyczny dla Jedynek gniew jest również trudniej wykrywalny w tym podtypie, gdyż zwykle wyraża się poprzez niecierpliwość, a czasem gorzki sarkazm. Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki dążą do jak najrzadszego kontaktu z innymi oraz wolą pracować samodzielnie (podobnie jak Piątki), aby uniknąć w ten sposób problemów, które mogą przynieść stosunki międzyludzkie.
Niezdrowi ludzie tego typu tracą niemalże cały kontakt ze swoimi emocjami i rozterkami. Nie chcą też dostrzegać niczego, co nie jest zgodne z ich światopoglądem. Są zwykle niedostępni emocjonalnie oraz intelektualnie, chroniąc się w ten sposób za ścianą swoich uparcie bronionych opinii. Potrafią też dosłownie odciąć się od innych, zamykając się w swojej "pustelni". Mogą też przejawiać gorycz i skłonności mizantropijne, ponieważ ich ostre sądy nie są utrzymywane w ryzach przez współczucie czy identyfikację z ludźmi. Niezdrowe Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki zwykle wykazują skłonności do abstrakcyjnego podejścia do siebie i innych, postrzegając rzeczywistość w kategorii problemów, które należy rozwiązać lub wyeliminować. Łatwo też popadają w obsesję na punkcie wszystkiego, co postrzegają jako zło, kompulsywne angażują się w walkę z takim złem, nie dostrzegając przy tym żadnych sprzeczności w swoim zachowaniu. Często są w stanie wyrządzić wiele szkód, ponieważ nie rozumieją skali cierpienia, jakie sprawiają innym w imię wyznawanych ideałów.
Jedynka ze skrzydłem Dwójki: Adwokat
Cechy jedynki i Dwójki uzupełniają się pod wieloma względami. Zarówno Jedynka, jak i Dwójka starają się dojść do zgody ze swoim superego i być "dobrą" w kontekście przyswojonego systemu wartości. Jedynki chcą być prawe i zrównoważone, Dwójki zaś próbują być altruistyczne i kochające. Z drugiej strony Jedynki są bezosobowe i racjonalne, podczas gdy Dwójki wykazują dużą emocjonalność i chęć współpracy z ludźmi. Chociaż podstawą tego podtypu jest Jedynka, daje się w nim zauważyć sporo ciepła i skupienia na innych ludziach, które w pewnym stopniu rekompensują wewnętrzną kontrolę Jedynek. Skrzydło Dwójki sprawia też, że ludzie tacy posiadają więcej zapału i ochoty do działania niż Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki. Osoby takie starają się zawsze włączyć w aktywne działanie, podczas gdy drugi podtyp woli patrzeć na wszystko z wyżyn swojej "wieży z kości słoniowej". Znanymi osobami prezentującymi ten typ osobowości byli: papież Jan Paweł II, Mahatma Gandhi, Albert Schweitzer, Mario Cuomo, Bill Moyers, Tom Brokaw, Leslie Stahl, Jane Fonda, Vanessa Redgrave, Ralph Nader, John Bradshaw, Jerry Brown, Gene Siskel, Margaret Thatcher, Alistair Cooke, Joan Baez, Joanna d'Arc, św. Thomas Moore i Anita Bryant.
Skrzydło Dwójki łagodzi typową dla Jedynki szorstkość i skłonność do osądzania. Na tyle, na ile ich ideały są definiowane przez rozsądek i miłość bliźniego, Jedynki ze skrzydłem Dwójki starają się być troskliwe i próbują ograniczać swój idealizm, aby wziąć pod uwagę także potrzeby innych ludzi. Zdrowe osoby tego podtypu łączą w sobie tolerancję i współczucie. Potrafią być hojne, miłe i wesołe, co znacząco łagodzi sztywność charakteru Jedynek. Są też bardziej skłonne "ruszać na front", by urzeczywistnić swoje pragnienia, i faktycznie często pomagają innym (np. poprzez nauczanie, posługi religijne czy leczenie ludzi), ponieważ ich idealizm jest znacznie silniejszy, kiedy skupia się na relacjach międzyludzkich.
Przeciętne osoby należące do tego podtypu mają zwykle dobre intencje i chcą nauczać innych, czując się tym idealistyczny obowiązek i pragnienie wywarcia wpływu na swoich podopiecznych. Są przekonane, że nie tylko mają rację, ale także chcą tylko tego co dobre. Często biorą udział w publicznych działaniach i reformach wszelkiego rodzaju, ponieważ w ten sposób dają upust swojemu poczuciu osobistej odpowiedzialności za dobro innych. Przeciętne Jedynki chcą też kontrolować same siebie, podczas gdy przeciętne Dwójki pragną kontrolować innych. Motywy te wzmacniają się wzajemnie, przez co ludziom w otoczeniu Jedynek ze skrzydłem Dwójki trudno wyrwać się spod ich wpływu. Ludzie wykazujący ten typ osobowości pozwalają sobie na ściśle określone wybuchy emocji, mające stanowić przeciwwagę dla ich samokontroli. Na tym etapie mogą też wystąpić tendencje do perfekcjonizmu, bezkompromisowości czy przesadnego zadowolenia z własnej wartości lub pozycji. Osoby takie częściej wyrażają niezadowolenie niż Jedynki ze skrzydłem Diewiątki, ponieważ skupiają się na konkretnych ludziach, nie na abstrakcjach. Są też podatne na wybuchy gniewu, gdy inni nie chcą słuchać ich "wskazówek", a jednocześnie bywają bardzo delikatne i nie lubią, gdy ktoś kwestionuje ich ideały, motywacje czy zasady, zgodnie z którymi żyją.
Niezdrowe Jedynki ze skrzydłem Dwójki mogą być nietolerancyjne w stosunku do ludzi o innych oglądach bądź traktować ich z wyższością. Są też w stanie manipulować innymi pod względem emocjonalnym, wzbudzając w nich poczucie winy za to, że nie są tak doskonali, jak powinni być. Jedynki takie mają też skłonności do oszukiwania samych siebie, kiedy tylko ich motywy lub działania spotykają się z krytyką. Podobnie jak Jedynki ze skrzydłem Dziewiątki, bywają też podatne na depresję, ale częściej niż one odreagowują ten stan poprzez zachowania seksualne, narkotyki, bądź alkohol, na ogół w sposób całkowicie sprzeczny z głoszonymi przez nie wartościami. Oszukiwanie siebie i poczucie, że pewne rzeczy im się należą, poważnie utrudniają przełamanie ich mechanizmów obronnych. Osoby tego typu wykazuja także bardzo silną, choć ukrytą agresję, płynącą zarówno z wypieranych zachowań agresywnych Jedynki, jak i pośredniej agresji Dwójki. Lęk wywołany sprzecznymi cechami charakteru może u niezdrowych Jedynek ze skrzydłem Dwójki wywołać problemy zdrowotne (reakcje konwersyjne), zachowania kompulsywne czy załamania nerwowe.
Ze swej strony gorąco polecam kupno całej książki Riso i Hudsona ,,Enneagram a typy osobowości", bo warto.
